Xalq yazıçısı Çingiz Aytmatovun anadan olmasının 95-ci ildönümü tamam olur

Bu gün Qırğızıstanın Xalq yazıçısı Çingiz Aytmatovun anadan olmasının 95-ci ildönümü tamam olur. Çingiz Aytmatov Qırğızıstanın Şəkər kəndində anadan olub. O, əvvəlcə kənd məktəbində, sonra rayon mərkəzindəki məktəbdə təhsil alıb. İkinci Dünya müharibəsi dövründə -1943-cü ilin yayında adamların çoxunun cəbhəyə getməsi nəticəsində kənddə kişilərin sayı azalanda 15 yaşlı Çingiz Şəkər Kənd Sovetinin katibi təyin edilib. Sonralar o, Cambulda zoobaytarlıq texnikumunda, habelə Qırğızıstan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda təhsil alıb, 1953-cü ildə oranı bitirib. Ali təhsil almış Çingiz Aytmatov Qırğızıstanın Maldarlıq Elmi-Tədqiqat İnstitutunda işləyib. O, 1952-ci ildə yerli qəzetlərdə dərc edilən bir neçə hekayəsi ilə ədəbi mühitə qədəm qoyub. Qırğız yazıçılarının əsərlərini rus dilinə tərcümə edib, Moskvada M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda təhsil alıb. 1958-ci ilin avqust ayında “Yeni dünya” (“Novıy mir”) jurnalında Çingiz Aytmatovun “Cəmilə” povesti dərc edilib. Povest Avropada dərc ediləndə Qərb oxucuları bu əsərdə insan xarakterində həssaslığın bədii boyalarla ustalıqla verilməsinin şahidi olublar. “Cəmilə” romanı ədəbi ictimaiyyət və oxucular arasında geniş əks-səda yaradıb, “dünyanın ən gözəl eşq hekayəsi” adlandırılıb. Sonralar Çingiz Aytmatov qırğız mövzusunu daha dərindən mənimsəyib. “Qırmızı yaylıqlı qovağım mənim”, “Köşək gözü” əsərlərini də məharətlə işləyib, obrazların daxili aləminə nüfuz etməyi bacarıb. 1963-cü ildə yazdığı “Ana tarla” povestində şərtilik və həyati reallıq üzvi şəkildə birləşib. Həmin il yazıçının “İlk müəllim” povesti də nəşr olunub. Lakin bütün bu əsərlər müəllifin böyük nəsrinin proloqu idi. Çingiz Aytmatovun qəhrəmanları mənəvi cəhətdən güclü, mərhəmətli və aktiv insanlar idi. Buna görə yazıçını psixoloji portret ustası da adlandırırdılar. “Ağ gəmi” (1970), “Dəniz kənarıyla qaçan Alabaş” (1977), “Gün var əsrə bərabər” (1980) romanlarında yazıçı dövrün kəskin fəlsəfi, etik və sosial problemlərinə toxunub. Ötən əsrin 80-ci illərinin əvvəlində yazdığı “Ölüm kötüyü” əsəri insan və təbiət münasibətlərindən, həyatın mənasından, dinin insanları yaxşılığa doğru dəyişməsindən, müasir dövrün bəlası olan narkomaniya və digər məsələlərdən bəhs edir. Çingiz Aytmatov belə deyib: "Doğru nədir, nədir yalan? Doğru insanlara sevgidir, bu planetdə doğulanların hamısına xoşbəxtlik və azadlıq arzulamaqdır. Heç bir ideologiya və milli quruluş bunun qədər vacib ola bilməz. İnsanlar öldürəndə, öləndə yox, yalnız sevəndə əsl qəhrəman olur..."xeber100.com

Dekabr 12, 2023 1:03

“Uluslararası türk xalqlarının mühacirət ədəbiyyatı” adlı simpozium keçirilib

Türkiyənin İstanbul şəhərində “Uluslararası türk xalqlarının mühacirət ədəbiyyatı” adlı simpozium keçirilib. İstanbul Universiteti, Türkiyyat Araşdırmaları İnstitutu və İstanbuldakı Azərbaycan “Eğitim, Kültür və Sosial Dayanışma Dərnəyi”nin birgə təşkil etdiyi simpoziuma dünyanın 17 ölkəsindən 40-dan çox alim qatılıb. Simpoziumda çıxış edən dərnəyin rəhbəri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şərqiyyə Məmmədli bu silsilə tədbirlərin keçirilməsinin Turan Birliyinə dəstək olmaq məqsədini daşıdığını bildirib. İstanbul Universitetinin rektoru, professor Osman Bülənd Zülfiqar tarix boyu bütün türk xalqlarının, o cümlədən yazarların taleyində həzin, kədərli iz buraxmış köç və mühacirət məsələsinin bədii ədəbiyyatda necə əks olunduğunun vacibliyindən söz açıb. Türkiyyat Araşdırmaları İnstitutunun müdiri, professor Mustafa Balcı ilk dəfə keçirilən simpoziumun, eyni zamanda, siyasi birliyə təkan olacağını vurğulayıb. Azərbaycan Cümhuriyyətinin süqutundan sonra Türkiyəyə sığınan İstanbul Universitetinin Türk dili və ədəbiyyatı kafedrasının rəhbəri, professor Əhməd Cəfəroğlunun qızı, Sabancı Muzeyinin müdiri, professor Nazan Ölçer simpoziumu təşkil edənlərə təşəkkürünü bildirib, atası ilə bağlı xatirələrini dilə gətirib. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı, AMEA-nın həqiqi üzvü Rafael Hüseynov türk xalqlarının müxtəlif dönəmlərdə dəfələrlə hicrətlə üzləşdiyini, köçmən ömrü yaşamağa məcbur olduğunu qeyd edərək, “mühacirət ayrılıqdır, insanların doğmalarından, vətənlərindən uzaq düşməsidir, ancaq mühacirəti düşünmək, yurd-yuvasından ayrılanları anmaq birliyə can atmaqdır, bir daha belə halların baş verməməsi üçün həmrəylik göstərməkdir” deyə simpozumun önəminə diqqəti çəkib. İki gün davam edən simpoziumda professor Yavuz Akpınarın “Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatının ilk təmsilçilərindən Cəlal Ünsi”, professor Abdulhamit Avşarın “Miqrasiya fenomeninin milli şüurda rolu: Kayseri uyğurları örnəyi”, professor Səbahəddin Şimşirin “Türkiyədə Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatının formalaşmasında 28 May istiqlal və 27 aprel işğal günlərinin rolu”, professor Atilla Jormanın “Görkəmli şair Mehmet Sadıq Aran”, professor Salavat İshakovun “Qafqaz, Krım, İdil-Ural bölgəsi və Türküstanın mühacirətdəki siyasiləri: ədəbiyyat və təbliğat”, akademik Rafael Hüseynovun “Köç ədəbiyyatının Azərbaycan fenomeni: vətəndən vətənə mühacirətin bədii və elmi mirası”, professor Vaqif Sultanlının “Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatında memuar: mövzu hüdudları və janr özəllikləri”, professor Bədirxan Əhmədlinin “Azərbaycan mühacirət mətbuatında milli mücadilə ədəbiyyatının yaranması və formalaşması məsələləri”, professor Almaz Həsənqızının “Əhməd Cəfəroğlunun folklor araşdırmaları sovet ideoloji baskısı kontekstində”, professor Əhməd Sami Elaydinin “Misirdə tatar türklərinin ədəbiyyatı: Musa Carullah Bigiyevin ədəbi-kulturoloji mirası”, dosent İzzətullah Zəki və Firuz Fevzinin “Güney Türküstan türklərinin köç və ədəbi kulturoloji fəaliyyətləri”, dosent Bakıtgül Kuljanovanın “Misirdə yaranan Altun Orda ədəbiyyatı”, dosent Rüstəmcan Cabbarovun “Əlişir Nəvai dönəmində Xorasan çevrəsində Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı”, Orhan Arasın “Almaniyadakı türklərin ədəbi axtarışlarına qısa bir baxış”, dosent Nouşad Mançeri Kırıkkalın “Hindistandakı türk ədəbiyyatının əks-sədası və izləri”, Səadət Kəriminin “Qərbi Avropada türk köçmən ədəbiyyatının mövzuları, önəmi və problemləri”, İrəc İsmayılın “Turxan Gəncəyinin ədəbi-kulturoloji irsi”, dosent Tohid Məlikzadənin “Rza Beraheninin yaradıcılığı”, dosent Nəzirə Sultanəliyevanın “Köçəri xalqlarının kültüründəki bənzərliklər”, Dürdanə Rəsulovanın “Mövlana Yusif Qarabağinin həyatı və elmi irsi haqqında” və digər məruzələr dinlənilib.xeber100.com  

Noyabr 27, 2023 3:09

“Türk ədəbiyyatının inciləri” toplusunun təqdimatı keçirilib

9-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi çərçivəsində Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin müvafiq sərəncamı ilə nəşr edilmiş “Türk ədəbiyyatının inciləri” toplusunun təqdimatı keçirilib. Tədbirdə Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin inspektoru Kərimulla Məmmədzadə “Türk ədəbiyyatının inciləri” adlı toplu haqqında məlumat verib, burada bütün türkdilli dövlətlərin görkəmli şair və yazıçıları haqqında məlumatların toplandığını bildirib. Yüz cildlik nəşrin 16 cildinin Azərbaycana həsr olduğunu qeyd edən K.Məmmədzadə burada 183 azərbaycanlı müəllifin əsərinin yer aldığını vurğulayıb. Özbəkistanın Azərbaycandakı səfirliyinin mədəniyyət məsələləri üzrə müşaviri Atabek Ramazanov çıxış edərək yüzcildlik “Türk ədəbiyyatı toplusu”nu bütün Türk dünyası tarixində önəmli bir hadisə kimi dəyərləndirib. Tədbirdə Özbəkistan nəşriyyatının baş redaktoru Muhiddin Amanov sözügedən yüzcildlik nəşr haqqında geniş məlumat verərək sərgidə iştirakından məmnunluq duyduğunu bildirib. Qeyd edib ki, Özbəkistan və Azərbaycan söz, sənət adamları arasındakı əlaqələrin daha da inkişaf etdirilməlidir. Tədbirdə Azərbaycan Milli Kitabxanasının direktoru Kərim Tahirov çıxış edərək dövlətlərimiz arasında mədəni əlaqələrin qurulmasını çox yüksək qiymətləndirib. Sonda TÜRKSOY-un nümayəndəsi Vüqar Novruzoğlu bildirib ki, TÜRKSOY-un məqsədi milli mirasımızı gələcək nəsillərə ötürməkdir və bu cür layihələrin həyata keçirilməsi bu sahədə görülən vacib işlərdəndir.xeber100.com

Noyabr 15, 2023 3:11

“Şuşa – Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” adlı ensiklopedik nəşr çapdan çıxıb

Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin təşəbbüsü və layihəsi ilə hazırlanan “Şuşa - Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” adlı ensiklopedik nəşr çapdan çıxıb. Mərkəzdən bildirilib ki, nəşr 5 dildə - Azərbaycan, özbək, türk, ingilis və rus dillərində işıq üzü görüb. Qeyd olunub ki, 2022-ci ilin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən “Şuşa İli” elan edilməsi haqqında Sərəncam imzalanıb, 2022-ci il martın 31-də isə Türkiyə Respublikasının Bursa şəhərində TÜRKSOY-a üzv ölkələrin Mədəniyyət Nazirləri Daimi Şurasının Qərarı ilə qədim muğam- sənət beşiyi olan Şuşa şəhəri 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilib. Ensiklopedik-məlumat kitabının hazırlanmasında əsas məqsəd Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı - Şuşa haqqında məlumatları müfəssəl şəkildə bir mənbədə toplamaqdır. Nəşrdə təkcə Şuşanın keçmişi, işğaldan əvvəlki dövrü ilə bağlı deyil, onun azad olumasından sonrakı dövrünə aid məlumatlar da yer alır. Daşkənddəki “Niso Poligraf” nəşriyyatında çap olunan nəşrdə Azərbaycanın qədim şəhəri, mədəniyyət paytaxtı olan Şuşa haqqında ən vacib faktlar, məlumatlar və fotolar öz əksini tapıb. Nəşrdə “Şuşa İli” və Şuşanın Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı elan edilməsi ilə əlaqədar Özbəkistandakı Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin həyata keçirdiyi layihələrdən bəhs olunub.xeber100.com

Oktyabr 18, 2023 1:22

İƏT üzvü olan Ölkələrin Milli Kitabxanalarının Direktorlar Şurasının 6-cı iclası keçirilib

Sentyabrın 22-də Azərbaycan Milli Kitabxanasında İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına (İƏT) üzvü olan Ölkələrin Milli Kitabxanalarının Direktorlar Şurasının 6-cı iclası keçirilib. Əvvəlcə Azərbaycan Milli Kitabxanasının 100 illiyinə həsr olunmuş videoçarx nümayiş olunub. Sonra iclasın gündəliyində duran bir neçə məsələ - Azərbaycan tərəfinin təklifi ilə UNESCO-ya müraciətin qəbul olunması, İƏT üzvü olan ölkələrin milli kitabxanaları arasında kitab mübadiləsinin təşkili, İƏT üzvü olan ölkələrin milli kitabxanalarının vahid elektron kataloqunun və elektron kitabxanasının təşkil olunması, İƏT üzvü olan ölkələrin milli kitabxanalarının əsas göstəricilərini əks etdirən bir elektron məcmuənin tərtib olunması və onun hər il yenilənməsi, İƏT üzvü olan ölkələrin milli kitabxanalarının qarşılıqlı əlaqələrinin möhkəmləndirilməsi məsələləri ətrafında müzakirələr olub, səsvermə əsasında qərarlar qəbul edilib. Azərbaycan Milli Kitabxanasının direktoru Kərim Tahirov gündəlikdə olan bütün məsələlərin vacibliyini qeyd edib, onların həyata keçirilməsinin əhəmiyyətli olduğunu vurğulayıb. O, bildirib ki, görüşlər tez-tez keçirilməli, müzakirələr aparılmalı, təklif edilən layihələr reallaşdırılmalıdır. K.Tahirov 4 milyon 600 min kitab və əlyazmanın saxlandığı 927 kitabxananın Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində işğal altındakı ərazilərdə qaldığını, yandırılaraq məhv edildiyini söyləyib. O, 2020-ci ilin dekabr ayında işğaldan azad olunan 10 rayonun kitabxana direktorları adından IFLA (Kitabxana Assosiasiyalarının Beynəlxalq Federasiyası) prezidentinə məktubla müraciət ünvanlayaraq, işğaldan azad olunan regionlardakı vəziyyəti yerində dəyərləndirmələri üçün bir missiya təşkil etmələrini xahiş etdiyini qeyd edib. Cavab məktubunda IFLA prezidenti dağıdılmış kitabxanalarla bağlı məlumatları UNESCO-dakı həmkarları ilə paylaşdığını yazıb, lakin Kərim Tahirov missiya göndərilməsi ilə bağlı xahişə bu günədək cavab alınmadığını söyləyib. O, hərbi konfliktlər zamanı mədəni irsin məhv edilməsini yolverilməz adlandıraraq, İƏT üzvü olan ölkələrin milli kitabxanaları adından UNESCO-ya birgə müraciət göndərilməsini təklif edib və təklif dəstəklənərək qəbul olunub. Müzakirələr zamanı Qazaxıstan Respublikası Milli Kitabxanasının direktoru, Qazaxıstan Kitabxanalar İttifaqının sədri Bakıtcamal Ospanova İƏT üzvü olan ölkələrin milli kitabxanaları arasında kitab mübadiləsinin təşkili məsələsindən danışarkən fondun yenilənməsi, ədəbiyyat mübadiləsinin həyata keçirilməsi istiqamətində işlərin möhkəmləndirilməsinin əhəmiyyətini diqqətə çatdırıb. Özbəkistan Milli Kitabxanasının direktoru Umida Teşabayeva bildirib ki, zəngin kolleksiyaya malik olan Ə.Nəvai adına Milli Kitabxananın çoxsaylı yerli və xarici oxucularını, xüsusən tədqiqatçılarını nəzərə alaraq qeyd edib ki, fond yalnız bədii və incəsənət ədəbiyyatı ilə deyil, eyni zamanda, elmi ədəbiyyatla da formalaşdırılmalıdır. Türkiyə Milli Kitabxanasının baş direktoru Taner Beyoğlu tezliklə reallaşacaq olan yeni layihələrindən - aplikeyşn vasitəsilə müxtəlif ölkələrdən əldə etmək istədikləri kitablarla bağlı siyahıların göndərilməsinin və ədəbiyyatların kitabxanalara çatdırılmasının mümkün olacağından danışıb. Gündəlikdə duran digər məsələ İƏT üzvü olan ölkələrin milli kitabxanalarının vahid elektron kataloqunun və elektron kitabxanasının təşkil olunması məsələsi olub. Hələ ötən iclasda bu məsələyə toxunulduğunu qeyd edən Kərim Tahirov bu işin hələ də yekunlaşmadığını diqqətə çatdırıb. Pakistan Milli Kitabxanasının direktoru Asif İqbal Xan və Tacikistan Respublikası Prezidentinin İcra Aparatının "Milli Kitabxana" Dövlət Müəssisəsinin direktoru Jumakhon Xol ölkələr arasında mədəni sahədə dərin əlaqələrin olmasından danışıb, öz kitabxanaları tərəfindən hər zaman ədəbiyyat və təcrübə mübadiləsinin, həmçinin birgə tədbirlərin həyata keçirilməsinə məmnun olacaqlarını bildiriblər. Kərim Tahirov hər il təşkil edilən beynəlxalq sərgi-yarmarkalara dəvət edilən xarici qonaqların nümayiş üçün gətirdikləri kitabların Azərbaycan Milli Kitabxanasının xarici ədəbiyyat fondunu zənginləşdirdiyini söyləyib, həmçinin ədəbiyyatdan əlavə, mütəxəssislərin də təcrübə mübadiləsi sahəsində əlaqələrin möhkəmləndirilməsinin, qarşılıqlı şəkildə ayrı-ayrı ölkələrin guşələrinin yaradılmasının vacibliyini, qarşılıqlı memorandumların olmasına baxmayaraq, yenə də bu əlaqələrin müxtəlif istiqamətlərdə genişləndirilməsinə çalışılmalı olduğunu bildirib, bütün bunların bilavasitə xarici mədəni siyasətin inkişafı məqsədi daşıdığını qeyd edib. Sonda İƏT üzvü olan Ölkələrin Milli Kitabxanaları Direktorlar Şurasının növbəti iclasının 2025-ci ildə Türkiyənin Ankara şəhərində keçirilməsi təklifi iştirakçı ölkələr tərəfindən dəstəklənib və həyata keçirilən işlərin nəzərdən keçirilməsi məqsədilə iclasın ildə 2 dəfə onlayn şəkildə də toplanması barədə qərar qəbul olunub.xeber100.com  

Sentyabr 22, 2023 2:46